grudzień 2021 - Łukasz Pasternak Kancelaria Adwokacka

KLAUZULA SUMIENIA

Posted on 22 grudnia 202114 września 2022 by Pasternaklegal Pasternaklegal

W dzisiejszym artykule poruszymy kwestię odmowy udzielania świadczeń zdrowotnych, niezgodnych z sumieniem lekarza.

Status prawny lekarzy ukształtowany jest przede wszystkim przez ustawę z dnia 5.12.1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawę z dnia 15.04.2011r. o działalności leczniczej.

Art. 30 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty mówi wprost o obowiązku lekarza do udzielania pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.

Co w przypadku, gdy lekarz uzna, że pomoc lekarska, której dokonuje jest niezgodna z jego sumieniem?

Zacznijmy najpierw od wyjaśnienia tego, czym jest sumienie.

Zgodnie z definicjami słowników języka polskiego, sumienie to „właściwość psychiczna, zdolność pozwalająca odpowiednio oceniać własne postępowanie, jako zgodne i niezgodne z przyjętymi normami etycznymi”, „świadomość odpowiedzialności moralnej za swoje czyny i postępowanie”.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 15.01.1991r., U 8/90 odniósł się do wolności sumienia i wskazał, że „wolność sumienia nie oznacza jedynie prawa do reprezentowania określonego światopoglądu, ale przede wszystkim prawo do postępowania zgodnie z własnym sumieniem, do wolności od przymusu postępowania wbrew własnemu sumieniu.”

Potwierdzenie prawa do wolności od przymusu wbrew własnemu sumieniu znajdujemy w art. 18 ust. 2 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, który brzmi – „Nikt nie może podlegać przymusowi, który stanowiłby zamach na jego wolność posiadania lub przyjmowania wyznania albo przekonań według własnego wyboru.”

Klauzula sumienia jest zatem gwarantem wyżej wspomnianej wolności. Rozumieć należy ją jako możliwość do niepodejmowania działań zgodnych z prawem, a jednocześnie sprzecznego z przekonaniami ideologicznymi czy też religijnymi określonej osoby.

W związku z powyższym, można by było przyjąć, że lekarz ma prawo do powołania się na klauzulę sumienia w każdym przypadku. Prawo to jednak ogranicza m.in. art. 38 i 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, a także uzasadnienie wyroku TK z 07.10.2015r., K 12/14.

Trybunał jasno wskazuje, że lekarz nie może powoływać się na klauzulę sumienia w sytuacjach, w których zwłoka w wykonaniu takiego świadczenia mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia pacjenta. W innych przypadkach, które oceniane są jako niecierpiące zwłoki, ma do tego prawo.

Wspomniany art. 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, odnosi się bezpośrednio do klauzuli sumienia i stanowi, że lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30, z tym że ma obowiązek odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący zawód na podstawie stosunku pracy albo w ramach służby ma także obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.

Warto też zaznaczyć fakt, że na klauzulę sumienia mogą, oprócz lekarzy, powoływać się również przedstawiciele innych zawodów, np. farmaceuci.

ŹRÓDŁA:

Gardocka T., Jagiełło D., Medyczne Prawo Karne, Warszawa 2016r.
Ustawa z dnia 5 grudnia 1966r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (U. z 2021 r. poz. 790, 1559.)

Subskrybuj Newsletter i bądź na bieżąco

Zapisz się, do naszego Newslettera. Raz w tygodniu informacje prawne lub informacje o najnowszych publikacjach – za darmo – prosto na twoją skrzynkę.

Blog Kancelarii Pasternak LEGAL ma charakter wyłącznie edukacyjny i zawiera treści jedynie o charakterze ogólnym, w których mogą zdarzyć się pominięcia jak i omyłki, a w szczególności dlatego, że artykuły na blogu są aktualne w dacie ich publikacji, zaś w późniejszym czasie mogą nie odzwierciedlać stanu zmieniających się przepisów prawa.

Kancelaria nie bierze odpowiedzialności za jakąkolwiek szkodę, która została wyrządzona w związku zastosowaniem lub niezastosowaniem się do przekazanej na blogu treści, albowiem treści zawarte na blogu nie mogą stanowić w szczególności porady czy informacji prawnej wydawanej indywidualnie przy uwzględnieniu konkretnego stanu faktycznego i prawnego.

Jeżeli zainteresowała Cię ta tematyka, zapraszamy do śledzenia naszego bloga oraz zapisu do Newslettera.

Jeśli chcesz uzyskać poradę prawną – skontaktuj się poprzez formularz, mail bądź telefonicznie.

BŁĄD MEDYCZNY

Posted on 29 grudnia 202114 września 2022 by Pasternaklegal Pasternaklegal

Błąd medyczny, czy też błąd lekarski – w literaturze występują różne synonimy – rozważa się na gruncie prawa karnego jak i prawa cywilnego.

Czym jest błąd medyczny?

Żadna ustawa nie wprowadza bowiem definicji tego pojęcia. Przyjmuje się zatem, że chodzi o postępowanie, które jest sprzeczne z powszechnie przyjętymi zasadami wiedzy medycznej oraz praktyką. Sąd Najwyższy ponadto wskazał, że jest to czynność (lub zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medyczną w zakresie dla lekarza dostępnym.

Od błędu lekarskiego należy odróżnić powikłania czy komplikacje, które nie wystąpiły z winy personelu medycznego. Jeżeli lekarz nie stosuje się do przyjętych zasad wiedzy medycznej, to odpowiada za popełnienie błędu medycznego – popełnienie błędu medycznego, równa się z ponoszeniem za nie odpowiedzialności.

Wyróżnia się cztery główne rodzaje błędów medycznych – z uwagi na kryterium etapu postępowania leczniczego:

Diagnostyczny
Terapeutyczny
Techniczny
Organizacyjny

Błąd diagnostyczny, jak sama nazwa wskazuje określa błędne postawienie diagnozy. Lekarz może postawić diagnozę, z której wynika, że pacjent cierpi na dane schorzenie, gdy w rzeczywistości jest zdrowy lub na odwrót – z diagnozy będzie wynikać, że pacjent jest zdrowy, a w rzeczywistości cierpi na dane schorzenie. Innym możliwym błędem diagnostycznym będzie sytuacja, w której lekarz trafnie zauważył, że pacjent nie jest zdrowy jednak schorzenie postawione w diagnozie jest inne, niż to na jakie pacjent w rzeczywistości cierpi.

Błędy te wynikają najczęściej m.in. z niestarannego zbadania pacjenta, nieprzeprowadzenia wymaganych badań czy ze złej interpretacji wyników badań. Przykładem błędu diagnostycznego będzie nierozpoznanie zawału u pacjenta.

Błąd terapeutyczny zachodzi przy dokonywaniu czynności związanych z zastosowaniem różnych metod leczenia. Chodzi np. o błędy podczas operacji. Błąd terapeutyczny może powstać przez złe zastosowanie metody leczenia w przypadku trafnej diagnozy lub być kontynuacją błędu diagnostycznego – tzn. zastosowanie metody leczenia do błędnie zdiagnozowanego schorzenia.

Przykładem tego błędu jest np. przepisanie niewłaściwego leku czy podjęcie zabiegu medycznego pomimo istniejących przeciwskazań.

Błąd techniczny, inaczej błąd wykonawczy polega na niewłaściwym pod względem technicznym wykonaniu czynności leczniczej. Chodzi o sytuacje, w których np. w wyniku nie zapoznania się z danymi medycznymi pacjenta podczas zabiegu została podana zła grupa krwi.

Błędy organizacyjne, z kolei zachodzą w skutek złej organizacji pracy personelu medycznego, przez co pacjent narażony jest na utratę życia lub zdrowia. Mowa tu np. o niewłaściwym przechowywaniu leków przez personel medyczny lub pracy w złych warunkach sanitarnych.

ŹRÓDŁA:

Gardocka T., Jagiełło D., Medyczne Prawo Karne, Warszawa 2016r.

Subskrybuj Newsletter i bądź na bieżąco

Zapisz się, do naszego Newslettera. Raz w tygodniu informacje prawne lub informacje o najnowszych publikacjach – za darmo – prosto na twoją skrzynkę.

Jeżeli zainteresowała Cię ta tematyka, zapraszamy do śledzenia naszego bloga oraz zapisu do Newslettera.

Jeśli chcesz uzyskać poradę prawną – skontaktuj się poprzez formularz, mail bądź telefonicznie.

FORMY WINY UMYŚLNEJ – ZAMIAR BEZPOŚREDNI I EWENTUALNY

Posted on 10 grudnia 202114 września 2022 by Pasternaklegal Pasternaklegal

W poprzednim artykule (link) omówiliśmy formy winy nieumyślnej, czyli lekkomyślność i niedbalstwo, o których mowa w art. 9 § 2 Kodeksu Karnego.

W dzisiejszym wpisie, przyjrzymy się § 1 tego przepisu, a konkretnie zamiarze bezpośrednim oraz zamiarze ewentualnym, jako formach winy umyślnej.

Art. 9 § 1 KK brzmi:

„Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.”

ZAMIAR BEZPOŚREDNI – DOLUS DIRECTUS

O zamiarze bezpośrednim mówimy wtedy, gdy – zgodnie z wyżej wspomnianym przepisem – sprawca chce popełnienia czynu zabronionego. Ma on świadomość, że swoim zachowaniem wypełnia lub może wypełnić znamiona czynu zabronionego i mimo to, chce popełnić ten czyn. Chęć jest zatem tutaj warunkiem.

Co więcej, o zamiarze bezpośrednim mówimy, również wtedy gdy sprawcy nie uda się wypełnić znamion czynu zabronionego – tj. jego zachowanie, nie będzie na tyle skuteczne by popełnić dany czyn zabroniony. Chodzi więc o samą chęć spowodowania przez swoje zachowanie skutku, który wypełnia znamiona czynu zabronionego.

Należy też wspomnieć, o występującym tu podziale na: zamiar bezpośredni nagły i zamiar bezpośredni przemyślany. Ten pierwszy podejmowany jest szybko, bez dokładnego przemyślenia, natomiast zamiar bezpośredni przemyślany, jak sama nazwa wskazuje – kształtował się jakiś czas – chodzi tu często np. o tworzenie planu popełnienia przestępstwa.

ZAMIAR EWENTUALNY – DOLUS EVENTUALIS

„(…) przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.” – art. 9 § 1 KK wskazuje nam w tym fragmencie, kiedy zachodzi zamiar ewentualny.

Najistotniejszą różnicą między zamiarem ewentualnym, a bezpośrednim, to brak woli sprawcy, przejawiającej się jako chęć popełnienia czynu zabronionego. Sprawca wykazuje obojętność wobec ewentualnych, dodatkowych skutków swojego zachowania, które miałaby wypełnić znamiona jakiegoś czynu zabronionego. Ponadto – tak jak wskazuje przepis – przewiduje on możliwość wystąpienia takich skutków ale nie ma on pewności, czy one nastąpią. Sprawca zatem godzi się na popełnienie danego czynu zabronionego, mimo iż ten czyn nie jest jego głównym celem.

W przeciwieństwie do lekkomyślności – tutaj sprawca nie liczy na uniknięcie popełnienia konkretnego przestępstwa wskutek swoich działań/zaniechań, jest mu to po prostu obojętne czy dany czyn „przy okazji” popełni czy też nie.

Na przykład – sprawca chcąc dokonać kradzieży (jest to zamiar bezpośredni), popycha przypadkową osobę aby ułatwić sobie wyciągnięcie portfela i telefonu z kieszeni ofiary. Jest mu to obojętne czy ofierze w wyniku upadku coś się stanie, godzi się on na ewentualne skutki swojego zachowania, które mogłyby wypełnić znamiona danego czynu zabronionego.

ŹRÓDŁA:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444)

2. Gardocki. L, Prawo karne wydanie 21, Warszawa 2019.

Subskrybuj Newsletter i bądź na bieżąco

Zapisz się, do naszego Newslettera. Raz w tygodniu informacje prawne lub informacje o najnowszych publikacjach – za darmo – prosto na twoją skrzynkę.

Jeżeli zainteresowała Cię ta tematyka, zapraszamy do śledzenia naszego bloga oraz zapisu do Newslettera.

Jeśli chcesz uzyskać poradę prawną – skontaktuj się poprzez formularz, mail bądź telefonicznie.

LEKKOMYŚLNOŚĆ I NIEDBALSTWO – na czym polega różnica?

Posted on 2 grudnia 202114 września 2022 by Pasternaklegal Pasternaklegal

Art. 9 Kodeksu Karnego wprowadza stronę podmiotową czynu – umyślność i nieumyślność. Dziś skupimy się na nieumyślności.

Zanim jednak przejdziemy do pojęcia nieumyślności czynu, odpowiedzmy na pytanie czym jest czyn?

Czyn to działanie lub zaniechanie. Może on zostać popełniony świadomie lub nieświadomie. Z kolei art. 115 par. 1 KK wyjaśnia pojęcie czynu zabronionego:

„Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej.”

Wspomniany już art. 9 KK w drugim paragrafie przedstawia nieumyślną stronę czynu.

„Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.”

Zachodzi tutaj swego rodzaju podział na lekkomyślność i niedbalstwo. Na czym ten podział polega?

Jak wskazuje art. 9 § 2 KK – sprawca czynu zabronionego popełnia go mimo, że nie ma takiego zamiaru. Gdyby istniał zamiar, wtedy mówilibyśmy o umyślności popełnienia tego czynu. Sprawca zatem popełnił dany czyn zabroniony, ponieważ nie zachował należytej ostrożności, która w danych okolicznościach była od niego wymagana.

„Przewidywał albo mógł przewidzieć?” – co to oznacza i dlaczego to sformułowanie jest tak istotne w tym przepisie?

Tak jak wyżej wyjaśniliśmy – sprawca nie miał zamiaru popełniać danego czynu zabronionego ale przewidywał, że zachowując się w sposób nieostrożny – lekkomyślnie – może do tego dojść. Pomimo, że przewidywał taką możliwość to liczył na to, że jednak uda mu się uniknąć popełnienia czynu zabronionego. Na tym właśnie polega lekkomyślność – jest to tzw. nieumyślność świadoma.

Z kolei stwierdzenie „mógł przewidzieć” wskazuje na niedbalstwo. Sprawca nie przewidywał możliwości popełnienia czynu zabronionego przez swoje nieostrożne zachowanie – a więc nie mógł liczyć na jego uniknięcie – natomiast nie zmienia to faktu, że przewidzieć taką możliwość mógł.

Dlatego stwierdzenie „Przewidywał albo mógł przewidzieć?” w art. 9 § 2 KK , jest tak istotne, ponieważ tak jak widać – ono w zasadzie wprowadza podział na lekkomyślność i niedbalstwo.

ŹRÓDŁA:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444)

2. Gardocki. L, Prawo karne wydanie 21, Warszawa 2019.

Subskrybuj Newsletter i bądź na bieżąco

Zapisz się, do naszego Newslettera. Raz w tygodniu informacje prawne lub informacje o najnowszych publikacjach – za darmo – prosto na twoją skrzynkę.

Jeżeli zainteresowała Cię ta tematyka, zapraszamy do śledzenia naszego bloga oraz zapisu do Newslettera.

Jeśli chcesz uzyskać poradę prawną – skontaktuj się poprzez formularz, mail bądź telefonicznie.