KLAUZULA SUMIENIA

W dzisiejszym artykule poruszymy kwestię odmowy udzielania świadczeń zdrowotnych, niezgodnych z sumieniem lekarza.

Status prawny lekarzy ukształtowany jest przede wszystkim przez ustawę z dnia 5.12.1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawę z dnia 15.04.2011r. o działalności leczniczej.

Art. 30 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty mówi wprost o obowiązku lekarza do udzielania pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.

Co w przypadku, gdy lekarz uzna, że pomoc lekarska, której dokonuje jest niezgodna z jego sumieniem?

Zacznijmy najpierw od wyjaśnienia tego, czym jest sumienie.

Zgodnie z definicjami słowników języka polskiego, sumienie to „właściwość psychiczna, zdolność pozwalająca odpowiednio oceniać własne postępowanie, jako zgodne i niezgodne z przyjętymi normami etycznymi”, „świadomość odpowiedzialności moralnej za swoje czyny i postępowanie”.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 15.01.1991r., U 8/90 odniósł się do wolności sumienia i wskazał, że „wolność sumienia nie oznacza jedynie prawa do reprezentowania określonego światopoglądu, ale przede wszystkim prawo do postępowania zgodnie z własnym sumieniem, do wolności od przymusu postępowania wbrew własnemu sumieniu.”

Potwierdzenie prawa do wolności od przymusu wbrew własnemu sumieniu znajdujemy w art. 18 ust. 2 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, który brzmi – „Nikt nie może podlegać przymusowi, który stanowiłby zamach na jego wolność posiadania lub przyjmowania wyznania albo przekonań według własnego wyboru.”

Klauzula sumienia jest zatem gwarantem wyżej wspomnianej wolności. Rozumieć należy ją jako możliwość do niepodejmowania działań zgodnych z prawem, a jednocześnie sprzecznego z przekonaniami ideologicznymi czy też religijnymi określonej osoby.

W związku z powyższym, można by było przyjąć, że lekarz ma prawo do powołania się na klauzulę sumienia w każdym przypadku. Prawo to jednak ogranicza m.in. art. 38 i 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, a także uzasadnienie wyroku TK z 07.10.2015r., K 12/14.

Trybunał jasno wskazuje, że lekarz nie może powoływać się na klauzulę sumienia w sytuacjach, w których zwłoka w wykonaniu takiego świadczenia mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia pacjenta. W innych przypadkach, które oceniane są jako niecierpiące zwłoki, ma do tego prawo.

Wspomniany art. 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, odnosi się bezpośrednio do klauzuli sumienia i stanowi, że lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30, z tym że ma obowiązek odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący zawód na podstawie stosunku pracy albo w ramach służby ma także obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.

Warto też zaznaczyć fakt, że na klauzulę sumienia mogą, oprócz lekarzy, powoływać się również przedstawiciele innych zawodów, np. farmaceuci.

ŹRÓDŁA:

1. Gardocka T., Jagiełło D., Medyczne Prawo Karne, Warszawa 2016r.
2. Ustawa z dnia 5 grudnia 1966r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (U. z 2021 r. poz. 790, 1559.)

Subskrybuj Newsletter i bądź na bieżąco

Zapisz się, do naszego Newslettera. Raz w tygodniu informacje prawne lub informacje o najnowszych publikacjach – za darmo – prosto na twoją skrzynkę.

Blog Kancelarii Pasternak LEGAL ma charakter wyłącznie edukacyjny i zawiera treści jedynie o charakterze ogólnym, w których mogą zdarzyć się pominięcia jak i omyłki, a w szczególności dlatego, że artykuły na blogu są aktualne w dacie ich publikacji, zaś w późniejszym czasie mogą nie odzwierciedlać stanu zmieniających się przepisów prawa.

Kancelaria nie bierze odpowiedzialności za jakąkolwiek szkodę, która została wyrządzona w związku zastosowaniem lub niezastosowaniem się do przekazanej na blogu treści, albowiem treści zawarte na blogu nie mogą stanowić w szczególności porady czy informacji prawnej wydawanej indywidualnie przy uwzględnieniu konkretnego stanu faktycznego i prawnego.

Jeżeli zainteresowała Cię ta tematyka, zapraszamy do śledzenia naszego bloga oraz zapisu do Newslettera.

Jeśli chcesz uzyskać poradę prawną – skontaktuj się poprzez formularz, mail bądź telefonicznie.