Zabezpieczenie wierzycieli przed skutkami bezprawnych działań dłużników, których celem jest uchylenie się od wykonania zobowiązania jest zagadnieniem niezwykle istotnym. Wobec czego uwagę zwraca orzecznictwo polskich sądów zmierzające do rozszerzenia kręgu podmiotów, które powinny być odpowiedzialne obok dłużnika za jego nieuczciwe działania. Poszerzenie kręgu osób, które mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności odszkodowawczej a które to działają z nieuczciwym dłużnikiem daje możliwość efektywnego zaspokojenia wierzytelności wierzyciela, która została uszczuplona nielegalnymi działaniami.
Przepisy kodeksu cywilnego zawierają regulacje, które pozwalają na pociągnięcie do odpowiedzialności odszkodowawczej nie tylko sprawcę szkody, ale również osobę która nakłoniła sprawcę do wyrządzenia szkody albo była jej pomocna, jak również osobę która świadomie skorzystała z wyrządzonej drugiemu szkody.
Zgodnie z treścią art. 422 k.c. „za szkodę odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto ją bezpośrednio wyrządził, lecz także ten, kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił albo był jej pomocny, jak również ten, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu szkody”.
W jednym z wyroków sąd Apelacyjny wskazał, że odpowiedzialności odszkodowawczej podlega również osoba, która pomaga dłużnikowi w wyrządzeniu szkody. W przedmiotowym stanie faktycznym sąd ustalił, że pozwana świadomie skorzystała ze szkody, którą jej ojciec wyrządził wierzycielom osoby X będącej w upadłości. Pozwana, działając przez swojego ojca (jako pełnomocnika), zgłosiła w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec osoby X fikcyjną wierzytelność na kwotę 800 000 zł, zabezpieczoną wekslem. Pozwana uzyskała zaspokojenie tej „wierzytelności”, w czego efekcie pozostali wierzyciele osoby X nie mogli zaspokoić swych rzeczywistych wierzytelności w ramach postępowania upadłościowego.
W przedmiotowej sprawie ojciec pozwanej został oskarżony i skazany za to, że udzielił pomocy osobie X w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu upadłościowego (wyciągu z listy wierzytelności). Działania ojca polegały na uszczupleniu zaspokojenia wierzycieli poprzez pozorne obciążenie składników majątku zagrożonych zajęciem. Ojciec pozwanej dopuszczając się bezprawnego czynu sporządził fikcyjną (antydatowaną) umowę o współpracy gospodarczej z osobą X, do której został wystawiony weksel na kwotę 800 000 zł. Weksel ten został następnie złożony w toku postępowania upadłościowego toczącego się wobec osoby X. Sama pozwana też była oskarżana o popełnienie przestępstwa w tym zakresie, ale została uniewinniona.
Orzekający w sprawie sąd stwierdził, że wiedzę co do fikcyjności wspomnianej wierzytelności córka będąca w sprawie pozwaną powzięła najpóźniej z chwilą wszczęcia przeciwko niej i jej ojcu postępowania karnego. Pozwana, udzielając ojcu pełnomocnictwa do prowadzenia spraw swej firmy oraz pełnomocnictwa procesowego w postępowaniu upadłościowym wobec X, posiadała dostateczną ilość informacji o źródle pochodzenia korzyści oraz o określonych faktach i powiązaniach między nimi. Wprawdzie nie wystarczało to do wypełnienia przez pozwaną znamion przypisanego jej przestępstwa, jednak niewątpliwie miała ona świadomość, że istnienie tej wierzytelności jest co najmniej wątpliwe. Wpisanie zabezpieczonej wekslem wierzytelności na listę wierzytelności było bowiem kwestionowane przez inne osoby, a ponadto przeciwko niej i jej ojcu toczyło się postępowanie karne, w efekcie którego jej ojciec został nieprawomocnie skazany. Otrzymując więc znaczną kwotę w ramach postępowania upadłościowego musiała być świadoma, że korzysta ze szkody wyrządzonej przestępstwem wierzycielom osoby X.
Na podstawie art. 422 k.c., przyjęto odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanej. Odpowiedzialność na podstawie art. 422 k.c. za świadome skorzystanie ze szkody wyrządzonej przez kogo innego osobie trzeciej jest odpowiedzialnością za czyn własny nawet wówczas, gdy ten czyn niedozwolony nie pozostaje w żadnym związku przyczynowym ze szkodą poszkodowanego.
Powyższe orzeczenie pozwala przyjąć, że w sytuacji, gdy zachodzą uzasadnione podejrzenia, że działania zmierzające do uchylenia się od zapłaty długu miały charakter przestępny, wierzyciel powinien bardzo poważnie rozważyć zawiadomienie organów ścigania o możliwości popełnienia przestępstwa przez dłużnika lub osoby z nim współdziałające.
Materiał dowodowy zebrany w ramach postępowania karnego, a także poczynione w jego ramach ustalenia mogą odegrać kluczową rolę w procesie dochodzenia efektywnego zaspokojenia uszczuplonej wierzytelności.
Będzie to możliwe nawet wówczas, gdy osoba pociągnięta do odpowiedzialności odszkodowawczej nie zostanie wcześniej skazana za jakiekolwiek przestępstwo przeciwko poszkodowanemu wierzycielowi.
Subskrybuj Newsletter i bądź na bieżąco
Zapisz się, do naszego Newslettera. Raz w tygodniu informacje prawne lub informacje o najnowszych publikacjach – za darmo – prosto na twoją skrzynkę.
Blog Kancelarii Pasternak LEGAL ma charakter wyłącznie edukacyjny i zawiera treści jedynie o charakterze ogólnym, w których mogą zdarzyć się pominięcia jak i omyłki, a w szczególności dlatego, że artykuły na blogu są aktualne w dacie ich publikacji, zaś w późniejszym czasie mogą nie odzwierciedlać stanu zmieniających się przepisów prawa.
Kancelaria nie bierze odpowiedzialności za jakąkolwiek szkodę, która została wyrządzona w związku zastosowaniem lub niezastosowaniem się do przekazanej na blogu treści, albowiem treści zawarte na blogu nie mogą stanowić w szczególności porady czy informacji prawnej wydawanej indywidualnie przy uwzględnieniu konkretnego stanu faktycznego i prawnego.
Jeżeli zainteresowała Cię ta tematyka, zapraszamy do śledzenia naszego bloga oraz zapisu do Newslettera.
Jeśli chcesz uzyskać poradę prawną – skontaktuj się poprzez formularz, mail bądź telefonicznie.
