Prawo karne

OSZUSTWO – art. 286 kk

07.11.2023

OSZUSTWO – art. 286 kk

Seria Expercka

https://pasternaklegal.pl/?p=3479&preview=true

Spis treści:
1. Co to jest oszustwo – kodeks karny?
2. Co chroni art 286 k.k.?
3. Co to jest niekorzystne rozporządzenie mieniem?
4. Znamiona czynu zabronionego oszustwa – Kiedy dochodzi do popełnienia przestępstwa oszustwa?
5. Wprowadzenie w błąd
6. Wyzyskanie błędu pokrzywdzonego – czym jest „wyzyskanie błędu pokrzywdzonego”?
7. Osiągnięcie korzyści majątkowej jako cel oszustwa
8. Kiedy sprawca będzie odpowiadał za oszustwo?
9. Oszustwo rodzaje oszustw
10. Wymiar kary
11. Przedawnienie przestępstwa oszustwa
12. Inne rodzaje oszustw
13. Wyłudzenie Towaru jako oszustwo
14. Od jakiej kwoty zaczyna się wyłudzenie?
15. Jak udowodnić wyłudzenie?
16. Czy próba wyłudzenia pieniędzy jest przestępstwem?

 

 

Co to jest oszustwo – kodeks karny?

W Polsce oszustwo jest jednym z najczęściej popełnianych przestępstw z wyraźną tendencją wzrostową obserwowaną w ostatnich dwóch dwudziestoleciach.

Oszustwo – powszechnie zwane także wyłudzeniem   stanowi jedno z przestępstw przeciwko mieniu rozdziału XXXV kodeksu karnego. W kodeksie karnym przestępstwo oszustwa zostało opisane w art. 286 kodeksu karnego. Innymi słowy znamiona oszustwa wyrażone zostały na gruncie artykułu 286 kodeksu karnego. Zgodnie z treścią wyżej wskazanego przepisu:

§ 1.  Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,

podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2.  Tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy.

§ 3.  W wypadku mniejszej wagi, sprawca

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 4.  Jeżeli czyn określony w § 1-3 popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

 Do znamion przestępstwa oszustwa zalicza się:

  1. działania sprawcy oszustwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej – innymi słowy celem działania sprawcy przestępstwa jest korzyść majątkowa.

  2. doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym;

  3. działanie polega na wprowadzeniu w błąd albo wyzyskaniu błędu pokrzywdzonego lub niezdolności do należytego podejmowania przedsiębranego działania;

Co chroni art 286 k.k.?

Oszustwo należy do przestępstw przeciwko mieniu. To właśnie mienie, rozumiane jako własność i wszelkie inne prawa o charakterze majątkowym, jest zasadniczym przedmiotem ochrony art. 286 k.k. Ochroną objęte są przy tym zarówno prawa rzeczowe, prawa obligacyjne, jak i inne prawa niematerialne (np. prawa autorskie, prawo do firmy i znaku towarowego) – jeżeli tylko mają one pewno wymierną wartość materialną. W przypadku przestępstwa oszustwa, ochronie podlega majątek pokrzywdzonego (mienie), a jednocześnie pewność obrotu gospodarczego.

Oszustwo jest przestępstwem powszechnym: może je popełnić każda osoba zdolna do ponoszenia odpowiedzialności karnej. Innymi słowy, ustawodawca nie ogranicza karalności oszustwa tylko do tych przypadków, gdy sprawca charakteryzuje się jakimiś szczególnymi cechami.  

Co to jest niekorzystne rozporządzenie mieniem?

Skutkiem, który musi nastąpić, aby można było mówić o popełnieniu przestępstwa oszustwa, jest niekorzystne rozporządzenie mieniem własnym bądź cudzym. Rozporządzenie mieniem jest terminem szerszym, oznacza każdą dyspozycję majątkową o skutkach rzeczowych lub obligacyjnych. Chodzi więc o wszystkie czynności, które doprowadzają do zmiany stanu majątkowego. Rozporządzenie mieniem stanowi oszustwo, gdy ma charakter niekorzystny,

Niekorzystność należy oceniać jako ogólne pogorszenie sytuacji majątkowej pokrzywdzonego.

W doktrynie jako przykłady podaje się sytuacje, gdy pokrzywdzony nie otrzymuje należnego mu świadczenia np. zwrotu pożyczki, kredytu bądź otrzymany ekwiwalent ma wartość znacznie niższa od własnego świadczenia, lub inne przypadki, w których dochodzi do pogorszenia sytuacji majątkowej w tym zmniejszenie szans na zaspokojenie roszczenia w przyszłości. 

Znamiona czynu zabronionego oszustwa – Kiedy dochodzi do popełnienia przestępstwa oszustwa?

Wprowadzenie w błąd

Zgodnie z literalną wykładnią treści art. 286 § 1 k.k. pierwszą czynnością sprawczą, która prowadzi do popełnienia oszustwa, jest wprowadzenie pokrzywdzonego w błąd.

W literaturze przedmiotu błąd rozumiany jest jako rozbieżność pomiędzy danym fragmentem rzeczywistości, a wyobrażeniem o nim. Może polegać na urojeniu sobie okoliczności, które w rzeczywistości nie występują bądź na nieświadomości istniejących okoliczności.

Treść art. 286 §1 k.k. nie wskazuję wprost, w jaki sposób może dojść do wprowadzenia w błąd. Może za ten nastąpić to pisemnie, ustnie, w sposób dorozumiany.

W tym miejscu warto przytoczyć Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 października 2011 roku, (sygn. akt II AKa 145/11)

Wprowadzenie w błąd jako znamię oszustwa polega na doprowadzeniu do rozbieżności między obiektywną rzeczywistością a wyobrażeniem o niej lub jej odbiorem w świadomości pokrzywdzonego. Chodzi o szeroki zakres zachowań kłamliwych jako źródła wprowadzenia w błąd co do okoliczności istotnych, więc tych, które są przyczyną niekorzystnego rozporządzenia mieniem. (…) Sposób wprowadzenia w błąd może być rozmaity. Zamierzony cel sprawcy popełnienia przestępstwa może być osiągnięty przy użyciu słowa, dokumentów lub innych przedmiotów bądź zachowania się sprawcy. Podstępne zabiegi mogą ograniczyć się nie tylko do jednokrotnego kłamstwa, ale mogą też wiązać się z całą gamą zachowań (w tym zaniechań) mających na celu wywołanie błędu pokrzywdzonego lub utrzymanie go w błędzie. Podstępne zabiegi mogą występować obok okoliczności prawdziwych lub mogą być powiązane z zatajeniem pewnych, istotnych okoliczności. Wprowadzeniem w błąd może być więc każde zachowanie powodujące błędną ocenę rzeczywistości adresata tych podstępnych zabiegów. Obojętne jest, czy pokrzywdzony mógł sprawdzić prawdziwość twierdzeń sprawcy, czy mógł wykryć błąd przy dołożeniu znikomej nawet staranności. Łatwowierność pokrzywdzonego nie wyłącza karygodności wprowadzenia go w błąd.”

Oszustwo skontaktuj się z adwokatem

Wyzyskanie błędu pokrzywdzonego – czym jest „wyzyskanie błędu pokrzywdzonego”?

Czynność sprawcza nazywana często oszustwem biernym. Sprowadza się do wykorzystania błędu w jakim pozostaję pokrzywdzony np. skutkach umowy. Po uzyskaniu wiedzy, że dana osoba pozostaje w błędzie sprawca wykorzystuję okazję, aby skłonić pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzania mieniem. Sprawca podejmując działanie musi mieć wyobrażenie pożądanej dla niego sytuacji, która stanowić ma rezultat jego zachowania.

Wyzyskanie niezdolności pokrzywdzonego do należytego pojmowania przedsiębranego działania

Czynność w przeciwieństwie do wyzyskania błędu nie polega na wykorzystaniu błędu w jakim znajduję się osoba, a do wykorzystania tego, że nie jest ona w stanie należycie zrozumieć swojego postępowania. Jako przykłady przyczyny takiego stanu rzeczy podaje się: młody wiek, upośledzenie psychiczne.

Osiągnięcie korzyści majątkowej jako cel oszustwa

Oszustwo można popełnić wyłącznie umyślnie. Jest to przestępstwo kierunkowe, znamienne celem, którym jest osiągnięcie korzyści majątkowej. Wskazanie w znamionach strony podmiotowej oszustwa celu działania sprawcy jakim jest chęć osiągnięcia korzyści majątkowej ma istotne konsekwencje prawne, stanowi ono bowiem o bycie lub nie odpowiedzialności karnej sprawcy.

Co zatem oznacza „ działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej ”?

Korzyść majątkowa w przypadku oszustwa nie polega jedynie na przywłaszczeniu mienia. Chodzi tutaj o jakiekolwiek wykorzystanie tego mienia w taki sposób, aby przyniosło sprawcy korzyść. Przykładowo, w przypadku zaciągnięcia pożyczki korzyścią nie musi być tylko brak zwrotu otrzymanego świadczenia, ale także jego zwrot na innych niż uzgodnione warunkach. W rachubę wchodzić będzie zwrot pieniędzy w innym terminie.

Czy oszustwo można popełnić nieumyślnie?

Oszustwo można popełnić tylko umyślnie. Przestępstwo oszustwa określone w przepisach art.286§1 k.k. jest przestępstwem umyślny, zaliczanym do tzw. celowościowej odmiany przestępstw kierunkowych. Charakterystyczny dla strony podmiotowej tego przestępstwa bezpośredni zamiar popełnienia przestępstwa, powinien obejmować cel działania jak i sam sposób działania zmierzającego do zrealizowania tego celu.

Warto dlatego zwrócić uwagę, że przy ustaleniu zamiaru sprawcy oszustwa nie przyznającego się do winy należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności, na podstawie których można byłoby wyprowadzić wnioski, co do realności wypełnienia obietnic złożonych przez sprawcę osobie rozporządzającej mieniem, a w szczególności jego możliwości finansowe, skalę przyjętych zobowiązań, które ma świadczyć sprawca na korzyść rozporządzającego mieniem, zachowanie się sprawcy po otrzymaniu pieniędzy, jego stosunek do rozporządzającego mieniem w związku z upływem terminów płatności, z jednoczesną oceną przy zwłoce płatności zmian w sytuacji materialnej sprawcy na niekorzyść oraz przyczyn takiego stanu rzeczy.

Kiedy sprawca będzie odpowiadał za oszustwo?

Po pierwsze należy wykazać, że sprawca, podejmując działania w postaci wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub nieudolności, doprowadził inną osobę do niekorzystnego rozporządzanie mieniem. Pokrzywdzony działał samodzielnie, ale pod wypływem zachowania sprawcy. Zamiar oszustwa musi istnieć w momencie podejmowania działania, które ma doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem

Po drugie należy wykazać, że sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Po trzecie: sprawca swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim musi obejmować wprowadzenie w błąd innej osoby/ wyzyskanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania.  Innymi słowy: Sprawca zdaje sobie sprawę ze swojego działania, chce doprowadzić inną osobę w błąd i osiągnąć korzyść majątkową „sprawca korzyści majątkowej”

Oszustwo rodzaje oszustw

Przestępstwo oszustwa choć jak się wydaje typowe w przypadku popełnienia przestępstwa na rzecz osoby fizycznej, to również dość powszechne przestępstwo w przypadku obrotu gospodarczego.

Oszustwo może polegać na zaciągnięciu zobowiązania, wyłudzeniu kredytu, zawarciu umowy przy braku woli jej zwrotu a także może przybrać zupełnie inną formę.

 

Zespół Prawa Karnego Pasternak LEGAL często świadczy wsparcie prawne związane z przestępstwami oszustwa, również w przypadku oszustw w sferze cyber.

Reprezentujemy klientów w każdym stadium postępowania tj. postępowanie przygotowawcze (dochodzenie, śledztwo), postępowanie przed Sądem I i II instancji, jak również po uprawomocnieniu się wyroku.

Zakres świadczonych usług obejmuje reprezentację interesów podmiotów występujących w charakterze podejrzanego, oskarżonego, skazanego, pokrzywdzonego oraz oskarżyciela.

Świadczymy usługi prawne związane z doradztwem dotyczącym odpowiedzialności karnej członków organów spółek.

Prowadzimy również szkolenia oraz audyty w celu przeciwdziałania oszustwom w firmach.

Doradztwo w sprawach karnych – to nasza Specjalizacja

Potrzebujesz obrońcy w sprawie Karnej, jesteś pokrzywdzonym, a może chcesz podjąć działania prewencyjne – kliknij i umów się na konsultację

 

Wymiar kary

Oszustwo jest przestępstwem o dość surowej sankcji. Ustawodawca za popełnienie przestępstwa określonego w treści art. 286 § 1 i 2 k.k., przewidział karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Obok tej kary, na podstawie art. 33 § 2 k.k. możliwe jest wymierzenie sprawcy także kary grzywny.

Ustawa przewiduje zaostrzoną odpowiedzialność w przypadku sprawcy popełnienia przestępstwa przewidzianego w art 294§1 k.k.  tj. dokonującego oszustwa w stosunku do mienia znacznej wartości. Jeżeli oszustwa dopuszczono się w stosunku do mienia znacznej wartości, wówczas sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Mieniem znacznej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200 00 złotych.

Przepis art. 286 § 3 k.k. przewiduje, że w tzw. przypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. W takiej sytuacji istnieje zarazem możliwość odstąpienia od wymierzenia kary i poprzestaniu na orzeczeniu środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody na rzecz osób pokrzywdzonych oszustwem. Sąd ma jednocześnie możliwość warunkowego umorzenia postępowania w stosunku do sprawcy.

Przedawnienie przestępstwa oszustwa

Przestępstwo oszustwa jako zagrożone w typie podstawowym (art. 286 § 1 k.k.) karą do 8 lat pozbawienia wolności, przedawnia się z upływem lat 15 (art. 101 § 1 pkt 2a k.k.). Taki sam okres przedawnienia zajdzie w przypadku, gdy przestępstwo oszustwa odnosi się do mienia znacznej wartości (art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.). Z kolei w wypadku mniejszej wagi (art. 286 § 3 k.k.) przedawnienie nastąpi z upływem lat 5 (art. 101 § 1 pkt 4 k.k.). 

Co jednak istotne, w każdym z powyższych przypadków, wskazany termin ulegnie wydłużeniu o lat 10, jeżeli przed jego upływem, dojdzie do wszczęcia postępowania karnego (art. 102 k.k.). 

 

 

Inne rodzaje oszustw

Zarówno w doktrynie jak i w powszechnej świadomości na gruncie polskiego prawa karnego funkcjonuje wiele odmian oszustw przeciwko mieniu np.:

a. Oszustwo  komputerowe – 287 § 1 KK,

b. Fałszowanie znaków urzędowych – art. 314 KK

c. Oszustwo ubezpieczeniowe – art. 298 KK czy ważne z punktu widzenia przedsiębiorców oszustwo na szkodę wierzycieli – art. 300 § 1 i § 2 KK.

d. Oszustwo kredytowe art. 297 §1

e. oszustwo podatkowe

Mówiąc o oszustwie, nie sposób pominąć tzw. oszustw podatkowych, które zostały określone w art. 56 k.k.s. i art. 76 k.k.s., które polega na deklarowaniu lub oświadczaniu nieprawdy lub zatajaniu prawdy.

Wyłudzenie towaru jako oszustwo

Wyłudzenie towaru stanowi poważny problem, który przez Kodeks Karny traktowany jest jako oszustwo z artykułu 286 kk.   

Więcej na temat WYŁUDZENIE USŁUGI, TOWARU JAKO OSZUSTWO – Łukasz Pasternak Kancelaria Adwokacka (pasternaklegal.pl)

Wyłudzenie jest przestępstwem ściganym co do zasady z urzędu, z wyjątkiem sytuacji, gdy pokrzywdzona została najbliższa osoba dla sprawcy czynu zabronionego.

Na czym polega wyłudzenie pieniędzy?

Wyłudzenie pieniędzy przybiera różne formy. W dobie internetu oraz nowych możliwości oszustwa ewoluowały i przybierają nowe formy.

Przykładem wyłudzenia pieniędzy jest phishing: To jeden z najpopularniejszych typów ataków oparty na wiadomościach e-mail lub SMS.  Nazwa ta budzi skojarzenie z ang. Fishing oznaczającym łowienie ryb, skojarzenie to nie jest jednak przypadkowe. W tym przypadku Hakerzy zarzucają przynętę i „łowią” swoje ofiary min podszywając się pod inną osobę lub instytucję finansowe w celu wyłudzenia poufnych danych np. do kont bankowych, infekują sprzęt oraz nakłaniają do wykonywania określonych działań. ( Przynętą może być  np. informacją o wygranej w loterii  )

Więcej na temat oszustw bankowych:

Phishing

Vishing

Smishing

Od jakiej kwoty zaczyna się wyłudzenie?

Karalność przestępstwa jest niezależna od wartości szkody. Przy czym surowszą odpowiedzialność poniesie sprawca wyłudzenia w stosunku do mienia znacznej wartości.  Za wyłudzenie pieniędzy w kwocie 200 tyś. Zł grozi kara od 1 roku do lat 10 art. 294§1 kk

Jak udowodnić wyłudzenie?

Aby udowodnić wyłudzenie pieniędzy niezbędne będzie zebranie materiału dowodowego. Istotne są również zeznania świadków. Jeśli padłeś ofiarą oszustwa skorzystaj z pomocy profesjonalisty.

Czy próba wyłudzenia pieniędzy jest przestępstwem?

Zgodnie z treścią art. 14§1 kk za usiłowanie przestępstwa zagrożone jest taka sama kara jak jego dokonanie. Warto się jeszcze odnieść do instytucji czynnego żalu. Zgodnie mianowicie z art. 15 § 1 k.k., „Nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego”. Jeśli zatem brak dokonania jest wynikiem aktywności samego sprawcy, który odstąpił od zamiaru popełnienia przestępstwa i nie dopuścił do powstania przestępczego skutku, nie będzie on podlegał karze. Co wynika już z regulacji procesowej, w tego typu przypadkach postępowania karne w ogólne nie powinno być wszczęte, jeśli zaś okoliczności czynnego żalu ujawniły się dopiero w ramach postępowania – powinno się je umorzyć (art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.).

 

Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Warszawie, Lublinie lub Markach.

Nasza Kancelaria świadczy również usługi prawne związane z konsultacjami online.

W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.

W naszych działaniach każdorazowo kierujemy się interesem naszego Klienta, a do powierzonych nam spraw podchodzimy w sposób przemyślany i indywidualny.

Świadczymy pomoc w zakresie szeroko rozumianego prawa karnego, prawa karnego gospodarczego, w tym w szczególności w zakresie tzw. white collar crimes.

 

Subskrybuj Newsletterbądź na bieżąco

Informacje prawne lub informacje o najnowszych publikacjach – za darmo – prosto na twoją skrzynkę.

Blog Kancelarii Pasternak LEGAL ma charakter wyłącznie edukacyjny i zawiera treści jedynie o charakterze ogólnym, w których mogą zdarzyć się pominięcia jak i omyłki, a w szczególności dlatego, że artykuły na blogu są aktualne w dacie ich publikacji, zaś w późniejszym czasie mogą nie odzwierciedlać stanu zmieniających się przepisów prawa. Kancelaria nie bierze odpowiedzialności za jakąkolwiek szkodę, która została wyrządzona w związku zastosowaniem lub niezastosowaniem się do przekazanej na blogu treści, albowiem treści zawarte na blogu nie mogą stanowić w szczególności porady czy informacji prawnej wydawanej indywidualnie przy uwzględnieniu konkretnego stanu faktycznego i prawnego.

Masz pytania?
Zapraszamy do kontaktu.

Skontaktuj się

Mogą Cię zainteresować:

Prawo karne

2 października 2024

TYMCZASOWE ARESZTOWANIE A KONTAKT TELEFONICZNY

TYMCZASOWE ARESZTOWANIE A KONTAKT TELEFONICZNY Tymczasowe aresztowanie na gruncie Kodeksu postępowania karnego stanowi najbardziej dolegliwy środek zapobiegawczy, który może zostać zastosowany...

Czytaj dalej

TYMCZASOWE ARESZTOWANIE A KONTAKT TELEFONICZNY

Prawo karne

4 września 2024

DOZÓR ELEKTRONICZNY 2024

Dozór Elektroniczny 2024 Na łamach naszego bloga wiele uwagi poświeciliśmy problematyce dotyczącej dozorów elektronicznych. Dlatego też na bieżąco staramy się publikować informacje dotyc...

Czytaj dalej

DOZÓR ELEKTRONICZNY 2024

Prawo karne

11 czerwca 2024

Fałszowanie dokumentów

Fałszowanie dokumentów Fałszowanie dokumentów stanowi istotne zagrożenie dla społeczeństwa i porządku prawnego. Przez lata dokumenty odgrywały kluczową rolę w potwierdzaniu tożsamości, t...

Czytaj dalej

Fałszowanie dokumentów
Wróć do bloga

Skontaktuj się z nami
i dowiedz się jak możemy
Tobie pomóc

KANCELARIA WARSZAWA
Łukasz Pasternak Kancelaria Adwokacka
ul. Malborska 1/11,
03-286 Warszawa, piętro II

KANCELARIA MARKI
Al. J. Piłsudskiego 29, 05-270 Marki

mapa
Download file
1