TEORIA DWÓCH KONDYKCJI – CO TO JEST?

Wstęp

Kredyt frankowy – teoria salda lub dwóch kondykcji – jak rozliczyć wzajemne roszczenia banku i kredytobiorcy? W procesach frankowych odpowiedź na powyższe pytanie ma kluczowe znaczenie dla ustalenia zasad na jakich mają zostać dokonane rozliczenia banku oraz kredytobiorcy w przypadku unieważnienia umowy kredytu, albowiem unieważnienie umowy kredytu rodzi konieczności dokonania rozliczeń umowy kredytu frankowego pomiędzy Stronami.

• unieważnienie kredytu frankowego – Czy jest możliwe unieważnienie kredytu? – kliknij i zobacz

Przez długi czas sądy w przedmiocie rozliczeń stron prezentowały dwa zupełnie odmienne poglądy, co powodowało niepewność wśród kredytobiorców, gdyż trudno było przewidzieć jakie konsekwencje będą się wiązały dla konsumenta w przypadku wygrania sporu z bankiem. Choć w poprzednim okresie teoria dwóch kondykcji dominowała to w części orzeczeń dawano prymat przez sąd teorii salda (w ok. 20 % orzeczeń stosowano teorię salda).

Dziś z uwagi na orzeczenie Sądu Najwyższego wiemy, że Sąd Najwyższy opowiedział się za teorią dwóch kondykcji. Zdaniem SN spory związane z kredytem posiadającym abuzywne klauzule, co skutkuje stwierdzeniem nieważności umowy frankowej powinny być rozwiązywane przy zastosowaniu teorii dwóch kondykcji. Pomimo tego, że dziś mamy jednoznaczne stanowisko SN co do sposobu rozliczenia nieważnej umowy kredytowej, w praktyce jednak okazuje się, że nadal nie jest to najbardziej optymalne rozwiązanie dla kredytobiorcy.

W uchwale III CZP 11/20 z dnia 16 lutego 2021 r. Sąd Najwyższy orzekł, że “Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu”. Co oznacza to dla kredytobiorców?

Powyższa Uchwała Sądu Najwyższego jest konsekwencją zadanego pytania o następującej treści:

““Czy w świetle art. 405 k.c. i art. 409 k.c., w przypadku uznania umowy kredytu indeksowanego za nieważną na skutek zawarcia w niej klauzul abuzywnych, gdy bezpodstawne wzbogacenie ma miejsce po obu stronach umowy, kredytobiorca może skutecznie domagać się od banku zwrotu świadczenia w postaci rat kapitałowo-odsetkowych zapłaconych w walucie polskiej lub w walucie obcej, w sytuacji gdy nie doszło do zwrotu przez kredytobiorcę wypłaconej przez bank kwoty kredytu w nominalnej wysokości?”

Zacznijmy zatem od początku.

Spis treści:
1. Teoria salda – na czym polega?
2. Teoria dwóch kondykcji – na czym polega?
3. Przedawnienie roszczeń konsumenta
4. Przedawnienie roszczeń konsumenta
5. Konsekwencje Uchwały Sądu Najwyższego dla umowy kredytu we frankach

Teoria salda – na czym polega?

Dla Stron umowy kredytu stwierdzenie przez Sąd nieważności umowy kredytu wywiera kilka skutków:

• skutkuje potwierdzeniem nieważności zobowiązania;
• rodzi obowiązek rozliczenia Stron z otrzymanych świadczeń.

Skutek dla banku – wszystkie pobrane od kredytobiorcy przez bank kwoty tytułem spłaty kredytu oraz inne opłaty powinny zostać zwrócone, zaś kredytobiorca powinien zwrócić równowartość otrzymanego kredytu.

Teoria salda zakłada, że przypadku stwierdzenia nieważności umowy zwrotu świadczenia powinien dokonać tylko ten podmiot, który uzyskał więcej od drugiej strony, niż sam świadczył na jej rzecz. W sprawach dotyczących kredytów stosowanie tego sposobu wzajemnych rozliczeń skutkowało, tym, że w rozliczeniu nieważnej umowy kredytowej, kredytobiorca może skutecznie domagać się od banku zwrotu części wpłaconych pieniędzy, tylko w sytuacji, gdy do banku przekazał więcej środków, niż otrzymał w ramach uzyskanego kredytu. W takim przypadku, roszczenia kredytobiorcy ograniczone były do tego, że zasądzono na rzecz Konsumenta różnicę pomiędzy tym co otrzymał z banku, a tym co rzeczywiście do banku wpłacił. Innymi słowy w przypadku teorii salda jeżeli kredytobiorca nie wpłacił na rzecz banku więcej niż uzyskany kredyt, nie będzie posiadał w ogóle roszczenia o zwrot środków.

Teoria dwóch kondykcji – na czym polega?

Teoria dwóch kondykcji stanowi natomiast, że roszczenia Stron (banku i konsumenta) są odrębne i mogą być one dochodzone niezależnie od siebie.

Teoria dwóch kondykcji polega na tym, że każda ze stron ma własne roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia: bank o zwrot kwoty wypłaconego nominalnie kredytu, a kredytobiorca o zwrot świadczeń spełnionych na rzecz banku. Stwierdzenie, że świadczenie spełnione przez kredytobiorcę jest nienależne, oznacza, co do zasady, tyle, że podlega ono zwrotowi nawet w przypadku, kiedy kredytobiorca jest jednocześnie dłużnikiem banku.

W powyżej wskazanej sprawie Sąd Najwyższy orzekł na korzyść konsumentów oraz potwierdził, że sprawy związane z abuzywnymi umowami kredytu (w tym w przypadku umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej) powinny być unieważniane przy zastosowaniu teorii dwóch kondykcji.

Rozliczenie nieważnej umowy o kredyt frankowy w oparciu o tę zasadę powoduje więc, że na rzecz kredytobiorcy sąd zasądza całą dochodzoną kwotę, która z reguły stanowi sumę wszystkich opłat i rat wpłaconych do banku, niezależnie od wysokości udzielonego kredytobiorcy kredytu oraz od tego, czy zobowiązanie zostało w całości spłacone.

Roszczenia stron kredytu mogą podlegać wzajemnym potrąceniom. Co w zależności od konkretnego wypadku może skutkować np. obowiązkiem banku zwrotu spełnionych przez konsumenta świadczeń, w szczególności kwoty wpłaconego kredytu czy innych opłat w wysokości pomniejszonej o kwotę wypłaconego kredytu.

Sąd Najwyższy jednoznacznie opowiada się za możliwością zastosowania przez bank prawa do zatrzymania otrzymanego świadczenia dopóki kredytobiorca nie zaoferuje swojego świadczenia.

Przedawnienie roszczeń banku

Początek biegu terminu przedawnienia roszczeń banku należy liczyć dopiero od dnia, w którym konsument definitywnie, świadomie, wyraźnie i swobodnie oświadczył, że chce skorzystać z sankcji nieważności.

Przedawnienie roszczeń konsumenta

Przedawnienie roszczenia restytucyjnego konsumenta nie może rozpocząć biegu – zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – zanim konsument dowiedział się lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia.

Jeśli chcesz uzyskać poradę prawną – skontaktuj się poprzez formularz, mail bądź telefonicznie.

Bezpłatna analiza sprawy – sprawdź

Wypełnij formularz, a my skontaktujemy się z Tobą, celem omówienia Twojej sprawy. Odpowiadamy szybko – sprawdź !

Konsekwencje Uchwały Sądu Najwyższego dla umowy kredytu we frankach

• możliwość dochodzenia przez Strony całości świadczeń wzajemnych
• ustalenie terminów przedawnienia roszczeń Stron

Zapraszamy do zapoznania się z naszymi wcześniejszymi wpisami, w których poruszamy kwestie dotyczące kredytów frankowych:

• zmiana stóp procentowych a wzrost raty kredytu – kliknij i zobacz
• frankowicze kto to? – kliknij i zobacz więcej
• reklamacja bankowa w sprawie frankowej – kliknij i zobacz więcej
• klauzule niedozwolone w umowie o kredyt – kliknij i zobacz więcej
• Kredyt we frankach – o co chodzi? – kliknij i zobacz więcej

Jeżeli zainteresowała Cię ta tematyka, zapraszamy do śledzenia naszego bloga oraz zapisu do Newslettera.

Subskrybuj Newsletter i bądź na bieżąco

Zapisz się, do naszego Newslettera. Raz w tygodniu informacje prawne lub informacje o najnowszych publikacjach – za darmo – prosto na twoją skrzynkę.

Blog Kancelarii Pasternak LEGAL ma charakter wyłącznie edukacyjny i zawiera treści jedynie o charakterze ogólnym, w których mogą zdarzyć się pominięcia jak i omyłki, a w szczególności dlatego, że artykuły na blogu są aktualne w dacie ich publikacji, zaś w późniejszym czasie mogą nie odzwierciedlać stanu zmieniających się przepisów prawa. Kancelaria nie bierze odpowiedzialności za jakąkolwiek szkodę, która została wyrządzona w związku zastosowaniem lub niezastosowaniem się do przekazanej na blogu treści, albowiem treści zawarte na blogu nie mogą stanowić w szczególności porady czy informacji prawnej wydawanej indywidualnie przy uwzględnieniu konkretnego stanu faktycznego i prawnego.