Odwołanie wykonanej darowizny

Praktyka stosowania prawa pokazuje, iż niekiedy zdarzają się sytuacje, w których darczyńca chce odwołać darowiznę już wykonaną. Przepisy kodeksu cywilnego dają darczyńcy taką możliwość, jednakże muszą ziścić się określone prawem przesłanki.

Darowizna wykonana to taka darowizna, której przedmiot został przekazany obdarowanemu. Przepisy kodeksu cywilnego stanowią, że darczyńca może odwołać darowiznę już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Rażąca niewdzięczność, nie posiada kodeksowej definicji, jest ona klauzulą generalną przez co w każdoczesnym stanie faktycznym należy badać, czy przesłanka ta znajduje zastosowanie.

Konsekwencją powyższego jest fakt, z którego wynika, że dla oceny, czy w konkretnej sytuacji mamy do czynienia z niewdzięcznością, istotne znaczenie powinno mieć nie tylko samo zachowanie obdarowanego, lecz także zachowanie darczyńcy po wykonaniu darowizny. Przy dokonywaniu oceny, czy w konkretnym przypadku mamy do czynienia z niewdzięcznością obdarowanego, nie można również abstrahować od przyczyn konfliktu istniejącego między darczyńcą i obdarowanym (wyrok SN z 28.10.1998 r., I CKN 471/97).

W jednym ze swoich orzeczeń Sąd Najwyższy wskazał, że ocena, czy niewdzięczność okazywana przez obdarowanego jest rażąca, powinna być dokonywana z uwzględnieniem zobiektywizowanych kryteriów, a nie jedynie subiektywnych odczuć darczyńcy. Dokonując takiej oceny nie można jednak nie uwzględnić charakteru konkretnych relacji między obdarowanym i darczyńcą oraz norm wyznaczających zakres akceptowalnych zachowań zarówno w całym społeczeństwie, jak i w grupie społecznej, do której należy darczyńca (orzeczenie SN z 13.10.2005 r., I CK 112/05).

Niewdzięczność może przejawiać się w zachowaniu polegającym zarówno na działaniu jak i zaniechaniu, natomiast czyn lub zaniechanie musi zostać wymierzony bezpośrednio lub pośrednio w darczyńcę (na takim też stanowisku stoi Sąd Najwyższy – wyrok Sądu Najwyższego z 7.5.2003 r., IV CKN 115/01).

Przykładem rażącej niewdzięczności może być, znęcanie się fizyczne i psychiczne nad darczyńcą, przemoc fizyczna, rażąca niewdzięczność może również polega na podstępnym nadużyciu zaufania, oszustwie, kradzieży, nieudzieleniu darczyńcy pomocy pomimo oczywistych możliwości itp.

W celu odwołania darowizny darczyńca powinien złożyć obdarowanemu oświadczenie o odwołaniu darowizny na piśmie. W oświadczeniu o odwołaniu darowizny może również znaleźć się oświadczenie zawierające żądanie zwrotu darowanego przedmiotu. Pamiętać jednak należy, iż żądanie takie nie ma skutku prawnorzeczowego.

Obowiązany do zwrotu darowizny powinien:

1. wydać przedmiot darowizny lub zwrócić jej równowartość w naturze jeżeli obdarowany nie może jej zwrócić w naturze (obdarowany w tym celu może również wytoczyć powództwo cywilne).

2. jeśli przekazał bezpłatnie przedmiot osobie trzeciej, powinien o tym powiadomić darczyńcę, który może skierować roszczenia (obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią);

3. jeśli rzecz zbył, powinien oddać darczyńcy wszystko co uzyskał w zamian rzeczy- np. pieniądze ze sprzedaży;

W przypadku ziszczenia się powyższych przesłanek darowizna wykonana może być odwołana w każdym czasie z tym jednak zastrzeżeniem, że:

1. darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem;

2. darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego;

3. spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.

Subskrybuj Newsletter i bądź na bieżąco

Zapisz się, do naszego Newslettera. Raz w tygodniu informacje prawne lub informacje o najnowszych publikacjach – za darmo – prosto na twoją skrzynkę.

Blog Kancelarii Pasternak LEGAL ma charakter wyłącznie edukacyjny i zawiera treści jedynie o charakterze ogólnym, w których mogą zdarzyć się pominięcia jak i omyłki, a w szczególności dlatego, że artykuły na blogu są aktualne w dacie ich publikacji, zaś w późniejszym czasie mogą nie odzwierciedlać stanu zmieniających się przepisów prawa.

Kancelaria nie bierze odpowiedzialności za jakąkolwiek szkodę, która została wyrządzona w związku zastosowaniem lub niezastosowaniem się do przekazanej na blogu treści, albowiem treści zawarte na blogu nie mogą stanowić w szczególności porady czy informacji prawnej wydawanej indywidualnie przy uwzględnieniu konkretnego stanu faktycznego i prawnego.

Jeżeli zainteresowała Cię ta tematyka, zapraszamy do śledzenia naszego bloga oraz zapisu do Newslettera.

Jeśli chcesz uzyskać poradę prawną – skontaktuj się poprzez formularz, mail bądź telefonicznie.