Od zakochania do nękania czyli na czym polega przestępstwo stalkingu?

Jakiś czas temu w przestrzeni publicznej pojawiło się ogłoszenie mężczyzny, któremu spodobała się dziewczyna, którą zobaczył w pociągu, jednak wówczas nie odważył się rozpocząć z nią rozmowy. Mężczyzna zamieścił ogłoszenie opisujące okoliczności spotkania i zapowiadające dalsze poszukiwania dziewczyny. Informacje o tym ogłoszeniu, były rozpowszechniane przez media i znane osoby, widząc szansę na szczęśliwe i romantyczne zakończenie historii. Czy jednak zakończenie tej historii rzeczywiście było szczęśliwe?

Czy z pozoru zachowanie, które co do zasady nie jest odbierane jako złe, może przerodzić się w przestępstwo względem osoby pokrzywdzonej, która w skutek działań sprawcy jest nagabywana. Kiedy próba niewinnego kontaktu staje się karalnym nękaniem?

Otóż tak długo, jak osoba doświadczająca nękania nie czuje się zagrożona, działania stalkera pozostają bezkarne. Według kodeksu karnego stalking stanowi przestępstwo, za które grozi kara pozbawienia wolności do lat trzech, a w niektórych przypadkach nawet do dziesięciu.

Spis treści:
1. Definicja stalkingu, stalking czyli uporczywe nękanie
2. Kazus poszukiwacza „dziewczyny z pociągu”
3. Uzasadnione poczucie zagrożenia – co mówi o tym kodeks karny
4. Istotne naruszenie prywatności
5. Ochrona przed stalkingiem – czy nękanie jest ścigane z urzędu?
6. Jak możemy pomóc?

Definicja stalkingu, stalking czyli uporczywe nękanie

W art. 190a § 1 Kodeksu karnego zostało opisane przestępstwo nękania, zwanego również stalkingiem. Zgodnie z tym przepisem: kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Sformułowanie „uporczywe nękanie” nie zostało wytłumaczone w przepisach, jednak w literaturze przyjmuje się, że oznacza ono sytuację, w której osoba powtarzalnymi zachowaniami skierowanymi w stronę innej osoby, ogranicza jej wolność i powoduje u niej uczucia strachu i dyskomfortu.

Do znamion czynu zabronionego stalkingu należy:

1. uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej;

O uporczywym zachowaniu się sprawcy może świadczyć z np. jego szczególne nastawienie psychiczne, wyrażające się w nieustępliwości nękania. Pamiętać przy tym należy, że dla wypełnienia znamion przestępstwa uporczywego nękania konieczne jest, aby u pokrzywdzonego zaistniało uzasadnione poczucie zagrożenia lub istotne naruszenie jego prywatności.

2. wzbudzenie u w/w osoby uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnego naruszenia jej prywatności

Opis typu czynu zabronionego nękania został wzbogacony o dwa znamiona dotyczące skutku – wzbudzenie u pokrzywdzonego uzasadnionego okolicznościami poczucia poniżenia lub udręczenia. Znamię udręczenia pojawia się w wielu przepisach Kodeksu karnego jednak w tym wpisie skoncentrujemy się na innych aspektach dotyczących przestępstwa nękania. w przypadku ​Stalkingu uporczywe nękanie – w swoim znamieniu jak się wydaje wymaga odrębnego opracowania.

Część autorów podkreśla, że wywołanie negatywnych przeżyć u ofiary jest elementem niezbędnym w tym czynie. Aby można było mówić o przestępstwie, musi zatem dojść do powtarzalnych zachowań ze strony sprawcy odnoszących się do ofiary, zaś u ofiary zachowania te muszą wzbudzać negatywne emocje tj. poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub musi dojść do naruszenia prywatności ofiary.

W literaturze, jako najczęstsze formy stalkingu, wymienia się: śledzenie ofiary, jej obserwowanie, składanie niechcianych propozycji, próby nawiązania kontaktu telefonicznego lub elektronicznego, wypytywanie o ofiarę innych osób, wyznawanie miłości i inne.

Warto zauważyć, iż zarzut przestępstwa stalkingu nie zawsze musi być uzasadniony. Jak pokazuje praktyka często dochodzi do sytuacji w których w wyniku konfliktu małżeńskiego, sporu o dzieci (kontaktu z dziećmi) dochodzi do sytuacji, w której jedna ze Stron konfliktu jest pomawiana o stalking uporczywe nękanie, polegające np. a naruszeniu prywatności czy zbudzaniu poczuciu zagrożenia.

Pasternak LEGAL w swojej praktyce doprowadzała już do uniewinnienia klienta od zarzuty uporczywego nękania. Niemniej jednak warto zauważ, że obrona w tego typu sprawach wymaga nie tylko znajomości przepisów prawa, doświadczenia procesowego ale również indywidualnego podejścia – w Kancelarii Adwokackiej Pasternak Legal dbamy o to by nasze usługi jak najpełniej realizowały potrzeby Klientów. Przygotowujemy strategie procesową, która w naszej ocenie w najlepszy sposób będzie realizowała interesy naszego Klienta.

Potrzebujesz konsultacji prawnej?

Wypełnij formularz, a my skontaktujemy się z Tobą, celem omówienia Twojej sprawy. Odpowiadamy szybko – sprawdź !

Kazus poszukiwacza „dziewczyny z pociągu”

Czy na gruncie art. 190a § 1 Kodeksu karnego można w opisanej sytuacji rozpatrywać próbę stalkingu? Autor ogłoszenia napisał, że na widok poszukiwanej dziewczyny „odjęło mu mowę” i dopiero gdy zniknęła mu z oczu „uświadomił sobie co stracił i pobiegł jej szukać, niestety bezskutecznie”. Dodał też „Od tygodnia jeżdżę pociągiem tej relacji z nadzieją w sercu, że dane mi będzie raz jeszcze ujrzeć Ciebie. Trzymam się tej myśli kurczowo”. Opis ten wskazuje na duże zaangażowanie emocjonalne. Autor przyznaje, że jeździ pociągiem relacji, gdzie spotkał poszukiwaną dziewczynę, by móc ją ponownie spotkać. Wskazuje to na powtarzalność jego zachowań. Mężczyzna swoim ogłoszeniem podkreśla, że napotkana dziewczyna bardzo mu się spodobała i że stara się ją ponownie spotkać. Warto jednak pamiętać, że dla bytu przestępstwa, a zatem realizacji znamion przestępstwa nękania nie wystarczy samo uporczywe zachowanie sprawcy również dojść do sytuacji, w której skutkiem zachowania się sprawcy musi być wytworzenie u pokrzywdzonego uzasadnionego poczucia zagrożenia lub poczucia istotnego naruszenia jego prywatności.

Na marginesie warto zauważyć, że do znamion przestępstwa nękania nie wchodził pierwotnie skutek w postaci spowodowania krzywdy fizycznej, a co za tym idzie bólu fizycznego, gdyż w zamyśle ustawodawcy zachowanie sprawcy miało powodować pewne zakłócenia funkcjonowania pokrzywdzonego w sferze emocjonalnej, psychicznej, chociaż z samego określenia sposobu zachowania sprawcy („nękanie”) nie wynikało bezwzględne wykluczenie spowodowania takich fizycznych konsekwencji.

Uzasadnione poczucie zagrożenia – co mówi o tym kodeks karny

Należy jednak zastanowić się, jaki może być odbiór słów mężczyzny przez poszukiwaną dziewczynę. Nie wiadomo, czy zaangażowanie emocjonalne wobec osoby, którą tylko widział, może ją cieszyć czy przerażać. Istnieje możliwość, że poszukiwana dziewczyna żyje w szczęśliwym związku i nie jest zainteresowana relacją z autorem. W sytuacji braku chęci nawiązania jakiejkolwiek relacji zapowiedź możliwości ponownego spotkania autora ogłoszenia może u dziewczyny wywołać uczucie strachu i dyskomfortu.

Pierwsza przesłanka ze wskazanego przepisu może zatem być w tej sytuacji spełniona. Druga przesłanka wskazuje, że zachowanie sprawcy wzbudza u ofiary uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność. Czy na gruncie omawianej sprawy mogło dojść do którejś z ewentualności?

W wyroku SN z dnia 29 marca 2017 r., IV KK 413/16, Sąd podkreślał, że o poczuciu zagrożenia jako o znamieniu omawianego przestępstwa można mówić gdy w analogicznej sytuacji przeciętna, racjonalnie myśląca osoba, również odczułaby poczucie zagrożenia. Trudno przewidywać jak na sytuację autora spojrzałby sąd gdyby poszukiwana dziewczyna złożyła przeciw autorowi wniosek o ściganie i autor stałby się oskarżonym w sprawie o nękanie. Należy podkreślić, że również poczucie poniżenia lub udręczenia, by można je było uznać za przesłankę, powinno być uzasadnione okolicznościami. Oznacza to, że w analogicznej sytuacji przeciętna, racjonalnie myśląca osoba odczułaby takie emocje.

Wspomniane poczucie zagrożenia musi mieć charakter obiektywny.

Istotne naruszenie prywatności

Ostatnia z przesłanek przestępstwa to naruszenie prywatności przez sprawcę, które musi być istotne. Jak jednak rozumieć same pojęcia „prawa do prywatności” i „istotność”? Prawo do prywatności, zgodnie z rezolucją Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 42 z 1970 r., przejawia się głównie „w prawie do prowadzenia własnego życia z minimum ingerencji. Obejmuje prywatne, rodzinne i domowe życie, fizyczną i psychiczną integralność, honor i reputację, prawo do tego, aby nie być przedstawianym w fałszywym świetle, do nieujawniania zarówno faktów obojętnych, jak i kłopotliwych, do zakazu publikacji bez zgody własnej wypowiedzi i wizerunku, ochronę przed ujawnianiem informacji przekazanych lub otrzymanych w warunkach poufności”.

Dla zaistnienia przestępstwa stalkingu konieczne jest również wystąpienie skutku działania sprawcy w postaci wywołania u pokrzywdzonego poczucia zagrożenia lub istotnego naruszenia prywatności.

Zgodnie z wyrokiem SN z 12.01.2016 r., IV KK 196/15, LEX nr 1976249, o istotności naruszenia prawa do prywatności decyduje przede wszystkim to, w jaki sposób do naruszenia doszło i jak często dochodziło do tych naruszeń. Czy zachowanie autora ogłoszenia można uznać za „istotne naruszenie prywatności”? Trudno o tym przesądzać, ponieważ można znaleźć argumenty przemawiające zarówno na korzyść autora, jak również na jego niekorzyść.

Tytułem przykładu należy wskazać, że jeżeli chodzi o naruszenie prywatności, pojęcie nie powinno być utożsamiane wyłącznie z centrum życiowym danej osoby , takim jak posesja, mieszkanie, czy dom.

Ochrona przed stalkingiem – czy nękanie jest ścigane z urzędu?

Co możesz zrobić, kiedy stałeś się ofiarą stalkingu? Uporczywe nękanie należy zgłosić do organów postępowania przygotowawczego – Policja lub Prokuratura.

Zgodnie z art. 190a § 4 Kodeksu karnego, ściganie przestępstwa określonego stalkingu następuje na wniosek pokrzywdzonego. Gdyby w omawianej sytuacji poszukiwana dziewczyna z pociągu czuła się ofiarą uporczywego nękania, mogłaby ona złożyć zawiadomienie w dowolnej jednostce Policji lub pisemne zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa do prokuratury. W przypadku, gdy istnieje uzasadnione materiałem dowodowym podejrzenie popełnienia przestępstwa, sprawa powinna zostać skierowana do prokuratury. Po zbadaniu sprawy, prokurator może przedstawić zarzuty sprawcy i skierować akt oskarżenia do sądu albo wydać postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa z uwagi na brak uzasadnionego podejrzenia przestępstwa. Przestępstwo stalkingu zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Czy autor ogłoszenia z poszukującego stanie się poszukiwanym? Nie można wykluczyć takiej możliwości. Jednocześnie nie można przesądzać, w jaki sposób sprawa się zakończy.

Pasternak Legal poza obroną procesową reprezentuje również pokrzywdzonych.

Potrzebujesz wsparcia przy złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa? – kliknij tutaj

a może…

Potrzebujesz konsultacji prawnej?

Wypełnij formularz, a my skontaktujemy się z Tobą, celem omówienia Twojej sprawy. Odpowiadamy szybko – sprawdź !

Jak możemy pomóc?

Kancelaria Pasternak Legal oferuje wsparcie zarówno pokrzywdzonym przestępstwem stalkingu jak i oskarżonym. Zapraszamy do kontaktu.

Subskrybuj Newsletter i  bądź na bieżąco

Informacje prawne lub informacje o najnowszych publikacjach – za darmo – prosto na twoją skrzynkę.

Blog Kancelarii Pasternak LEGAL ma charakter wyłącznie edukacyjny i zawiera treści jedynie o charakterze ogólnym, w których mogą zdarzyć się pominięcia jak i omyłki, a w szczególności dlatego, że artykuły na blogu są aktualne w dacie ich publikacji, zaś w późniejszym czasie mogą nie odzwierciedlać stanu zmieniających się przepisów prawa.

Kancelaria nie bierze odpowiedzialności za jakąkolwiek szkodę, która została wyrządzona w związku zastosowaniem lub niezastosowaniem się do przekazanej na blogu treści, albowiem treści zawarte na blogu nie mogą stanowić w szczególności porady czy informacji prawnej wydawanej indywidualnie przy uwzględnieniu konkretnego stanu faktycznego i prawnego.